Son dönemde takip ettiğim anne adaylarından ulaşan geri bildirimler hayati bir konu olan “gebelik şekeri” ile ilgili bir yazı yazmayı zorunlu hale getirdi. Son günlerde çeşitli televizyonlarda açıklamalarda bulunan ve aslında kadın hastalıkları ve doğum değil kalp hastalıkları uzmanı olan bir doktor hanım gebelikte yapılan “şeker yükleme testi”nin bebeğe zarar verdiği iddialarında bulunmaktadır. Bu yayınları izleyen anne adaylarının bir kısmı “şeker yükleme testi”ne şüphe ile yaklaşmakta, hatta kimi zaman bu testi yaptırmamaktadır.
Şeker yükleme testi uzun yıllardan bu yana güvenle yapılan ve hem anne adayı hem de bebek için hayati önem taşıyan bir testtir. Hamile bir kadın bir dilim pasta ya da tatlı yediği takdirde bile neredeyse şeker yükleme testindeki ile aynı miktarda şeker vücuduna girmektedir.
Türkiye dışında da bu tür bilim dışı çıkışlarda bulunan kişiler var. Ancak bunlar doktor değil. Bir doktorun bilimsel bilgiler ile düşünmesi gerekirken bilim dışı çıkarımlarla bu tür televizyon programları yapması çok üzücü. Kadın hastalıkları ve doğum uzmanı olmayan, hatta diyet uzmanı bile olmayan bir kişi televizyonlarda asılsız iddialarda bulunurken “kadın doğumcuların neredeyse hepsi erkek, onlar için bu testi istemek kolay, anne olmadıkları için bebeğe verilebilecek zararı göz ardı ediyorlar, önemsemiyorlar” gibi cümleler sarf etmesi de abes. Bu tür söylemler gelip geçici olsa da anne ve bebek sağlığına dolayısı ile toplum sağlığına verdiği zararlar maalesef kalıcıdır.
Gebelik şekerinin tanısı hayati önem taşır.
Gebelerde kan şekeri normale göre düşük düzeydedir. Bebeğin havuzdaki delik gibi anneden besinleri aktif olarak alması anne adayının kan şekerini düşürür. Gebelik öncesi salgıladığı insülin ile anne adayının kan şekerini yeterince düzenleyen pankreas hücreleri gebelik sırasında da insülin salgılar. Ancak insülin hormonunun annedeki etkisi azalır. Bu nedenle anne adayının daha önce diyabet belirtisi olmadığı halde gebelik boyunca kan şekeri yükselebilir. Bu duruma ‘Gestasyonel Diyabet’ veya gebelik şekeri adını veriyoruz. Bu tablo, gebelik bitiminde genellikle düzelir.
Genellikle ailesinde çok sayıda diyabetik kişiler bulunan, 30 yaşın üzerinde, fazla kilolu hamileler, önceki gebeliklerinde diabet olan, iri bebek doğuran kişiler gebelik şekeri açısından risk taşırlar. Gebelerde % 3-10 sıklığında görülür. Gebelik şekeri olan hastalar tedavi edilmezse çocuklarının aşırı iri olması, zor doğum, yeni doğanda hipoglisemi, sarılık ve hatta ölü doğum riski vardır. Gebelik şekeri genellikle diyetle kolayca regüle olur. Ama bazı olgularda insulin de gerekebilir.
Tanı koymak için, anne adayı ilk geldiğinde bir açlık şekeri bakılır. Risk yoksa 24-28 haftada tarama testi önerilir. Riskli ise tarama daha önce yapılır.
24-28. hafta arasında tarama için 50 gram glukoz verilerek 1 saat sonra kan alınır (1). Alınan kanda glukoz düzeyi 140mg/dl üzerinde ise tanı testi olarak 100 gr glukoz yükleme testi yapılır. Sınır değer olarak 130 mg/dl kullanılırsa tüm gebelik şekeri olgularının %90’ına, 140 mg/dl kullanılırsa %80’ine tanı konmuş olur. Diğer taraftan sınır değer 130 alınırsa tüm gebelerin %23, 140 alınırsa %14’ü 100 gram glukoz yükleme testine gereksinim gösterecektir (3).
100 gram glukoz yükleme testinde açlık, 1, 2 ve 3. saat kan şekerlerinden en az iki tanesi beklenen sınır değerlerin üzerinde ise gebelik şekeri tanısı konmuş olur.
Sınır değerler, açlıkta 95, 1. saatte 180 mg/dl, 2. saatte 155mg/dl ve 3. saatte 140 mg/dl’dir.
Bunların yanısıra hem tarama hem tanı testi olarak kullanılabilen 75 gr glukoz yükleme testi de vardır. Açlıkta 92 mg/dl, 1 saatte 180 mg/dl veya 2. saatte 153 mg/dl sınırlarından biri aşılmış ise tanı konulur.
Tanı konulan olguların çoğunda günlük 2000-2500 kcal diyet ile kan şekeri düzene girer. Girmezse insulin verilmesi gerekebilir. Bu hastalar doğum sonrasında tip 2 diabet için yeniden değerlendirilmelidir.
Gebelik şekeri taraması bilinen bir sağlık problemine neden olmaz. Dünyada ACOG (2), ADA (1) gibi bilimsel kurumlar da bu taramayı önermektedir.
1. American Diabetes Association: Position statement on gestational diabetes mellitus. Diabetes Care 27(Suppl 1):S88-S90, 2004.
2. American College of Obstetricians and Gynecologists: ACOG Practice Bulletin #30. Gestational Diabetes. September 2001 (reaffirmed 2008).
3. Ferrara A: Increasing prevalence of gestational diabetes mellitus. Diabetes Care 2007; 30 (Suppl 2):S141-S146.

Op.Dr. Hakan KILAVUZ