Kadın hastalıkları ve doğum uzmanları, kadın sağlığıyla en fazla uğraşan hekim grubunu oluşturmaktadır ve obezite üreme çağındaki kadınların en sık görülen sağlık sorunudur. Obezitenin  gebelik  üzerindeki  etkileri sıklıkla göz ardı edilmektedir. Gebelikte obezitenin yönetimi çok önemlidir ve döllenmeden önce başlayıp doğum sonrası dönemde de devam etmelidir.

Obezite genellikle kilogram cinsinden ağırlığın metre cinsinden boyun karesine bölünmesi şeklinde hesaplanan vücut kitle indeksi (VKİ) ile sınıflandırılır.

Obezitenin Gebelik Üzerindeki Etkileri

1. Gebelik Kaybı. Obez gebelerde düşük ve tekrarlayan gebelik kaybı riski artmıştır. Obez kadınlarda bebeğin doğuşsal hastalıklarına da daha sık rastlanır.
2. Gebelik Komplikasyonları. Obez kadınlarda normal kilolulara göre kalp hastalığı, idrarla protein kaybı, uyku apnesi, karaciğer yağlanması, gebelik şekeri ve gebelik zehirlenmesi görülme olasılığı artmıştır. Obez kadınlarda ölü doğum yapma olasılığı da %40 daha yüksektir.
3. Doğum Komplikasyonları. Obezite, erken doğum ile ilişkilidir. Obez kadınlarda sezaryen, uzun süren doğum, rahim enfeksiyonu, yara açılması ve toplar damar içi pıhtılaşma riski artmıştır.
4. Doğum Sonrası Komplikasyonlar ve Uzun Dönem Sonuçları. Gebelik sırasıdaki obezite, ileriki yıllarda metabolik bozukluklara neden olur. Bu gebeliklerde, daha sonraki gebeliklerde daha da fazla obeziteyle karşılaşılmasına yol açan doğumdan geriye kilo kalması riski vardır. Gebelik öncesindeki obezite; sütün erken kesilmesi, doğum sonrası kansızlık ve depresyona da neden olur.
5. Bebekte Komplikasyonlar ve Çocukluk Çağı Sorunları. Obez gebelerin bebeklerinde iri bebek risk vardır. Ayrıca bu bebeklerin yağ oranı da daha yüksek olma eğilimindedir. Bu bebeklerin uzun dönem riskleri arasında astım, metabolik sendrom ve çocukluk çağı obezitesi yer almaktadır. Bunlara ek olarak, bu çocuklarda otizm, dikkat dağınıklığı/hiperaktivite bozukluğu ve gelişim geriliği gibi davranış değişikleri de görülebilmektedir.
6. Aletlerle İlgili Sorunlar. Doğum masaları, tekerli sandalyeler ve tansiyon aletlerinin manşonları kilolu gebelere uygun büyüklükte değildir. Acil sezaryen olasılığının yüksek olması nedeniyle hastaların ameliyathaneye taşınmasını engellemeyecek boyutta geniş koridorlara ve kapılara ihtiyaç duyulur. Ameliyat masası da bu hastaları taşıyacak büyüklükte olmalıdır veya iki masa birleştirilmelidir. Ameliyat masaları genel olarak 205 kg’a kadar taşırken, 455 kg taşıyabilecek masalar da bulunmaktadır. Ayrıca kurulmuş olan düzenek cerrahi manevralara yeterince izin verecek şekilde olmalı, cerrahın dokulara ulaşımını kolaylaştırmak için uzun cerrahi aletler kullanılmalıdır.

Obez Gebelikler İçin Öneriler

Gebelikten Önce Kilo Verme

Gebelikten önceki kilo kaybı, sorunların önlenmesini sağlayan en etkin yöntemdir. Gebelikten önce az miktarda kilo verilmesinin bile olumlu etkileri vardır. Obez iseniz gebelikten önce kilo verme, diyet değişimi ve egzersiz konusunda gerekeni yapmalı ve kilo vermelisiniz. Gebeliği planlarken veya gebelik sırasında kilo verdirici ilaçlar yan etkileri nedeniyle kullanılmaz. Bu ilaçlar, iştahı azaltanlar ve yağ emilimini azaltanlar olarak iki tiptir. Tip 2 diyabet tedavisinde kullanılan metformin karaciğerde glikoz üretimini baskılar. Şeker hastalığı tedavisinde kullanıldığında bu ilaç kilo alımını azaltır.

Gebelikte Az Kilo Alma

Gebelik sırasında yapılabilecekler diyet ve egzersiz gibi davranış değişiklikleri kilo alımını sınırlayabilir. Diyet düzenlemesi, gebelikteki kilo alımını engellemede egzersize göre daha başarılıdır.

Gebelik öncesi veya gebeliğin ilk haftalarındaki vücut kitle indeksinize göre daha az kilo alabilirsiniz. Bunun için önce vücut kitle indeksinizi hesaplamalısınız. Vücut kitle indeksinize göre almanız uygun olan kilo miktarı aşağıdaki listeden görülebilir. Bundan az almak, düşük bebek ağırlığı ile sonuçlanabileceği gibi fazla almak da bebekte doğum sonrası sorunlara neden olabilir.

Obez Gebelerde Gebelik Boyunca Rastlanan Sorunlar

Bebekte Doğuşsal Bozukluklar

Obez gebelerde doğuştan gelen bozuklukların (konjenital anomali) riski artarken, vücut kitle indeksi (VKİ) arttıkça bu anomalilerin ultrason ile saptanabilme oranı düşmektedir. 18-22 haftalar arasında yapılan ultrasonda anomali saptama oranı, normal kilolu hastalara göre obezlerde en az %20 daha düşüktür. Görüntü kalitesini iyileştirmek amacıyla ilk üç ayda vajinal ultrason kullanılabilir. Manyetik rezonans (MR) ile görüntüleme her ne kadar bazı teknik problemlerin aşılmasını sağlasa da, maliyetin yüksekliği ve imkanların azlığı nedeniyle rutin taramada MR önerilmez. Yapısal anomalilerin yanı sıra kromozom hastalıklarının belirteçleri açısından da ultrasonun duyarlılığı düşüktür. Anne obezitesi aynı zamanda plazma hacmindeki artış nedeniyle kan testlerinde de sapmalara neden olur. Bu sonuçların kiloya göre ayarlanması nöral tüp defekti ve trizomi 18’in saptama oranlarını iyileştirirken, Down sendromunun tanısı için herhangi bir katkıda bulunmaz.

Metabolik Bozukluklar

Obez kadınlarda insülin direnci riski yüksektir. Gebelikte görülen insülin direncindeki doğal artış nedeniyle varolan insülin direnci; preeklampsi (gebelik zehirlenmesi), gestasyonel diyabet (gebelik şekeri) ve obstrüktif uyku apnesi (uykuda solunum durması) olarak su yüzüne çıkabilir.

Obez gebeleri ilk muayene sırasında şeker hastalığı yatkınlığı açısından inceleriz. Horlama, gün içinde uyuklama, farkedilmiş soluksuz kalma atakları veya nedeni bilinmeyen oksijen yetersizliği gibi uyku apnesi düşündüren belirtiler varsa, uyku merkezini ziyaret etmelisiniz.

Tüm gebe kadınlarda gebelik şekeri araştırırız. Rutin şeker taraması genellikle 24-28. gebelik haftaları arasında
yapılır. VKİ 30’un üzerinde olanlarda, bozulmuş glukoz intoleransı olanlarda veya daha önceki gebeliğinde gebelik şekeri olanlarda tarama testleri gebeliğin erken dönemlerinde yapılır. Sonucun negatif olması halinde 24-28. gebelik
haftalarında test tekrar uygulanır.

                     Hakan KILAVUZ

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı