Guatr, tiroid bezinin çok büyümesidir. Sık görülen bir tiroid hastalığıdır. Tiroid bezinde ortaya çıkabilen yuvarlak ya da elips şeklindeki oluşumlara nodül denir. Nodül olmaksızın tiroid büyümesi basit (difüz) guatr, nodüllü tiroid büyümesi nodüler guatr olarak adlandırılır. Tiroid bezinin birden fazla nodül içermesi durumu da multinodüler guatr olarak bilinir.
Yeterli miktarda  tiroid hormonu oluşması için her yıl yaklaşık 50 miligram iyot almak gerekir. Dünyanın bazı bölgelerinde iyot yetersizliğine bağlı ,”endemik kolloid guatr” gelişmektedir. İyot besinlerden alınır ama bu besinlerin (hayvanlar da dahil) iyotlu topraklarda yetişmesi gerekir. Deniz kenarındaki topraklarda ve deniz ürünlerinde iyot boldur fakat daha içerilerde, denizden uzak bölgelerde yaşayanlar, burada yetişen besinlerden gerektiği kadar iyot alamayabilir. İyotlu tuz,ıspanak,soya fasülyesi,şalgam,çilek,süt ve süt ürünleri, iyot zengini besinler arasında önemli yer tutuyor.Fazla iyot tüketmenin de guatr riskini yükselttiği unutulmamalıdır .  
İyot eksikliği,genetik faktörler ve genetik eğilim,gebelik,kullanılan bazı ilaçlar (lityum),tiroid bezinin iltihabi hastalıkları,selenyum azlığı,sigara içmek,demir eksikliğine bağlı kansızlık gibi nedenleri vardır. Sigara içmekle guatrın ortaya çıkmasında bir bağlantı olabilir. Tütünde bulunan kimyasallar vücudun iyottan faydalanmasını engelleyebilecek özelliktedir. Hem sigara içip hem de günlük besinlerinden yeterince iyot alamayan kişiler, guatr açısından özellikle risk altındadırlar. Özellikle depresyon ya da bipolar bozukluklar gibi psikolojik sorunların tedavisinde kullanılan ve lityum tuzu içeren ilaçlar, tiroid bezinin işleyişini etkileyebilir. Bu ilaçları reçete etmeden önce doktorun tiroidle ilgili kontrolleri yapması beklenir. 40 yaş üzeri yetişkinlerde guatr riski artmaktadır ve kadınlarda erkeklere oranla daha çok görülmektedir. Genellikle ağrılı bir sağlık sorunu değildir. Fakat bununla birlikte , aşırı büyüyen tiroid bezi yutkunmayı güçleştirebilir ve öksürüğe neden olabilir. Bazı hastalarda ise günlük hayatı etkilemez. İyileşmesi mümkün olan bir guatr giderek geciktirilirse ya da ilaç tedavisine cevap alınamazsa cerrahi müdahale gerekebilir.
Toksik (zehirli) guatr ise hipertroidizm(tiroid hormonlarının çok salgılanması) sonucu oluşan guatr türlerindendir ve nodüllü veya nodülsüz olabilir. Zehirli guatr’da her hastanın boğazında şişlik olmaz. Hastaların çoğunda boğazın dışarıdan görünümü normaldir. Zehirli guatrlı hastalarda nodül varsa muhakkak ince iğne biyopsisi yapılmalıdır. Sanıldığının aksine, zehirli guatrlı hastalardaki nodüllerde de kanser görülme riski vardır. Çarpıntı,ellerde titreme,vücutta titreme,ani kilo kaybı,saç dökülmesi,kaşıntı,boğazda dolgunluk ve sıkıntı,aşırı iştah dolayısıyla çok yemek yeme ve çok su içme,aşırı terleme,çabuk yorulma,aşırı sinirlilik,bulantı,ishal,çabuk yorulma,adet düzensizliği,çok sık dışkılama,gözlerin ileri doğru çıkması gibi belirtileri vardır. Bazı hastalarda göğüs ve boyunda devamlı bir kızarıklık söz konusu olabilir.  Kandaki yüksek tiroid hormonları kalp üzerine aşırı yük bindirir ve kalp büyümesi ortaya çıkabilir. Hastalık uzun sürerse ve yeterli tedavi edilmezse kalp yetmezliğine dönüşür. Ayrıca, bu hastalarda tansiyon da yükselebilir, şeker hastalığı, kemik erimesi, depresyon, horlama ve panik atak daha sık görülür.Fakat bunların hepsi birlikte olmak zorunda değildir ve doktor muayenesine ihtiyaç duyulmaktadır.
Sonuç olarak, her guatr hastalık anlamına gelmez.Gebelik ve ergenlik döneminde fizyolojik dediğimiz hastalık dışı guatr (tiroid bezi büyümesi) görülse de her guatrın ultrasonografik ve kan testleri ile değerlendirilmesi gerekir

          Leyla MAMMADOVA

Balıkesir Tıp Öğrencileri Birliği