Emboli, kopan kan pıhtısıdır. Akciğer embolisi, akciğer atardamarının kan pıhtısı ile tıkanması sonucu ortaya çıkan klinik tablodur. Genellikle bacak, uyluk veya leğen kemiği boşluğundaki toplardamarlarda oluşan pıhtıdan bir parçanın koparak serbestleşmesi ve kan akımı yönünde akciğer atardamarına gelerek burada tıkanmaya yol açması ile ortaya çıkar.
Klinik tablonun şiddeti, embolinin boyutuna ve tıkanan akciğer atardamarının çapına bağlı olarak değişir. Küçük bir pıhtı gözden kaçabilir veya büyük bir pıhtı nedeni ile beklenmeyen ani bir ölüm meydana gelebilir.
Akciğer Embolisi Riski Hangi Durumlarda Yüksektir?
1- Dolaşımın Durağanlastığı Haller:
- Uzun süreli olarak yatakta hareketsiz kalmayı gerektiren durumlar: Ameliyat sonrası dönem, yatalak hastalar (felç, uyluk bası kırıkları, kronik ağır hastalıklar…)
- Leğen boşluğu ve alt uzuvlarda (bacaklarda) dolaşımın zayıflamasına yol açan gebelik, batın içi tümörler
- Kalp yetersizliği
- Varisler
- İleri yaş
- Ciddi süregelen obstrüktif akciğer hastalıkları (KOAH)
- Uzun süreli hareketsiz seyahatler (özellikle uzun otobüs ve uçak yolculukları)
2-Aşırı Pıhtılaşma Eğilimleri:
- Kalıtsal hastalıklar
- Kanserler
- Doğum kontrol ilaçları, gebelik
- Bazı kan hastalıkları
- Bazı böbrek hastalıkları (özellikle aşırı protein kaybı ile seyreden)
- Aşırı kilolu olma
Akciğer Embolisi Belirtileri Nelerdir?
Küçük embolilerde herhangi bir yakınma olmayabilir, ya da gözden kaçabilecek hafif nefes darlıkları, çarpıntılar olabilir. Daha büyük embolilerde ani ortaya çıkan nefes darlığı, çarpıntı, göğüs ve yan ağrıları, öksürük ve kan tükürme görülebilir. Hatta ana damarın büyük bir pıhtı birden tıkanması ile ani ölüm ortaya çıkabilir.
Akciğer Embolisi Tanısı Nasıl Konur?
Maalesef hastalık belirtileri çoğu kez özgün değildir ve ilk elde yapılan akciğer grafisi, EKG, kan sayımı gibi tetkikler normal çıkabilmektedir. Risk faktörlerini taşıyan ve yakınmaları olan kişilerde öncelikle akla gelmeli; ilk yapılan tetkiklerle tespit edilemese de akciğer embolisi olasılığı her zaman akılda tutularak daha ileri incelemeler yapılıp tanının erken konması sağlanmalı ve tedaviye hızla başlanmalıdır. Çünkü erken tanı hayat kurtarıcıdır. Bu amaçla diğer tetkik yöntemleri olarak, atardamardan kan gazı örneği alınıp oksijende düşme olup olmadığının tespit edilmesi, ekokardiyografi ile kalbin sağ tarafında bir yüklenme olup olmadığının ve hatta ana akciğer damarında görülebilir bir pıhtının araştırılması, uyluk ve bacak kasları arasında yer alan toplardamar kan akımının doppler ultrasonografi ile incelenmesi, akciğer sintigrafisi ile akciğer dokusunda solunuma katılan ana damar tıkanması nedeniyle kanlanamayan alanların gösterilmesi, spiral toraks bilgisayarlı tomografi ile büyük ve orta boy akciğer atardamarlarında pıhtının ve/veya akciğer doku bozunumlarının ortaya konulması yapılır. Manyetik rezonans görüntülemesi, akciğer anjiyografisi ile atardamarlar yüksek kalitede görüntülenebilmektedir.
Akciğer Embolisi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Yüksek riskli hastalara tanı konulur konulmaz veya ilk iki hafta içinde tanı konulan hastalara damardan pıhtı eritici ilaç tedavisi verilebilir. Bu tedavi uygulamasının yetersiz kaldığı, olası zararları sebebiyle yapılamayan veya daha da yüksek riskli hastalarda ameliyatla atardamar içindeki pıhtı çıkarılabilmektedir. Daha sonra en az altı ay pıhtılaşmayı azaltıcı ilaçlar kullanılmaktadır. Bazı yüksek riskli veya tekrarlayıcı embolisi olan hastalara pıhtı oluşumunu azaltıcı ilaçlar ömür boyu verilebilir. Pıhtı atma riski yüksek olan veya sürekli tekrarlayan, uyluk, bacak ve leğen kemiklerinde kronik pıhtı oluşan hastalarda, pıhtı oluşumunu azaltan ilaçların yanı sıra kalbe giden karın içinde yerleşik ana toplardamara (vena kava inferior) pıhtının geçişini engelleyen filtre takılabilmektedir.
Akciğer Embolisinden Korunmak İçin Neler Yapılmalıdır?
- Öncelikle uzun süreli hareketsiz kalmaktan kaçınmak gerekir. Uzun süreli seyahatlerde sık sık mola verip hareket yapılmalıdır. Uzun uçak yolculuklarında, çoğu kez monitörlerden gösterilen ve oturulan koltukta yapılabilecek egzersizleri yapmak ve tekrar etmek önemlidir.
- Kan pıhtılaşmasını arttıran ve dolaşımı zayıflatan alkol, sigara tüketiminden uzak durulmalıdır.
- Özellikle sigara içen, 35 yaşın üzerindeki bayanlar gebeliği önleyici ilaç kullanımından kaçınmalıdır.