Zeka geriliği, bireyin başta zihinsel beceriler olmak üzere dil ve sosyal gelişimi, öz bakım becerileri gibi alanlarda normal düzeyin altında ve akranlarının gerisinde olması durumudur.
Nedenleri:
Zeka geriliğinin nedenleri çeşitlilik arz eder ve doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası olmak üzere üç farklı grupta incelenir.
1)Doğum Öncesi Nedenler: Ailede zeka geriliğine sahip bireylerin bulunması (yani kalıtsal olması), annenin gebelik sırasında sigara, alkol, uyuşturucu vs kullanması, yüksek radyasyona maruz kalması, beslenme şeklinin gebeliğe uygun olmaması gibi faktörler zeka geriliğine neden olabilmektedir.
2)Doğum Sırası Nedenler: Bebeğin doğum sırasında uzun süre oksijensiz kalması, doğum sırasında çocuğun kafasının darbe alması sonucu beynin hasar görmesi, bebeğin beklenen süreden daha erken ya da geç doğması gibi nedenler de zeka geriliğine zemin oluşturabilmektedir.
3)Doğum Sonrası Nedenler: Çocukla yakından ilgilenecek kimsenin olmaması, yetersiz ve dengesiz beslenme, kava travması gibi nedenler de zeka geriliğinin doğum sonrası etkenleri arasında gösterilmektedir.
Zeka Geriliğinin Sınıflandırılması
Zeka geriliğinin derecesi, bireyin IQ düzeyine göre hafif, orta, ileri ve çok ileri derece olmak üzere 4 şekilde sınıflandırılmaktadır:
1)Hafif Düzeyde Zeka Geriliği: IQ derecesinin 50 ila 70 arasında değer gösterdiği zeka geriliğidir. Bu durumdaki bireylerde görülen zeka geriliğinin belirgin bir ayırt edici yanı yoktur. Akademik alanda çok iyi başarı gösteremeseler de eğitim ve öğretim faaliyetlerine katılabilirler ancak öğrenme güçlüğü çekerler. Normal yaşamlarını kimseye bağlı kalmadan devam ettirebilirler. Yemek yeme, elini yüzünü yıkama, tuvalet ihtiyacını giderme vb özbakım becerilerinde kendi kendilerine yetebilirler.
2)Orta Düzeyde Zeka Geriliği: IQ derecesi 30 ile 50 arasında olan bireyler bu grupta yer almaktadır. Bu bireyler, günlük ihtiyaçlarını karşılama konusunda kısmen bağımsızdırlar. Zorla da olsa okuma yazma öğrenebilirler. Konuşma ve dil gelişimlerinde gerilik gözlenmektedir.
3)İleri Derece Zeka Geriliği: IQ seviyesi 20 ile 35 arası olan bireyleri kapsamaktadır.Akademik faaliyetlere katılım gösteremezler. Sosyal iletişim becerileri çok zayıftır. Ancak sınırlı dahi olsa günlük rutin bazı becerilerin kazandırılması, özbakım becerilerinin ve konuşma becerilerinin geliştirilmesi kısmen mümkündür.
4)Çok İleri Derecede Zeka Geriliği: IQ derecesi 0 ile 20 arasında seyreden zihinsel engel düzeyidir. Bu bireylerin motor becerilerinde de ağır bir gerilik vardır ve bu nedenle de hareketsizdirler. Kendi ihtiyaçlarını karşılayamazlar. Sürekli bir bakıcıya ihtiyaçları vardır.
Tüm bunların yanında eğitilebilir ve öğretilebilir olmak üzere ikiye ayrılan eğitsel bir sınıflandırma da mevcuttur.
Zihinsel Engellilerin Eğitimi
Zeka geriliği olan bireylerin zihinsel yetersizlik dereceleri ölçülür ve bu dereceye göre bu bireyler özel eğitim merkezlerine yönlendirilirler, Ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı bu bireyler için açılmış devlet okullarında ve yine Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ilk ve orta okullarda temel eğitimlerini alabilmektedirler.