Oyun; bebeklik döneminden başlayarak gelişim dönemlerine göre farklılık gösteren , çocuğun gelişimini desteklemek için en etkili araçtır. Çocuğunuzun gelişim dönemine, ilgi ve yeteneklerine uygun oyun oynamanız, dil gelişim, bilişsel gelişim, sosyal-duygusal gelişim ve motor gelişim alanlarından bir veya birden fazlasını desteklemenize yardımcı olacaktır.
Yaşlara Göre Oyun Gelişimi
0-2 yaş
Bu dönemde çocuklar kendi başlarına oyun oynarlar. Aynı ortamda başka çocuklar bulunsa da sosyal iletişime fazla girmezler ama diğer çocukları gözlemlerler. Bu yaş grubunda çocuğunuz bedenini ve çevresindeki nesneleri keşfetme aşamasındadır. Duyularını kullanarak önce bedenlerini sonra nesneleri ve nesnelerin farklı özelliklerini keşfetme amaçlı oyunlar oynarlar. Ellerini birleştirme, ellerine bakma, çıngırak tutma, çıngırağı sallama; küpleri yere atma, birbirine vurarak ses çıkarma, üst üste koyup kule yapma buna örnektir.
Bir nesnenin görüş alanında olmaması, işitilmemesi durumunda dahi nesnenin var olduğunun anlaşılmasına nesne devamlılığı denir. Bebeklerde 7-9 ay arasında nesne devamlılığının temelleri atılmaya başlar ve 18-24 aylarda nesne devamlılığı kazanılır. Bebeğinizle 7-9 aylarda cee-e oyunları ve görme alanı içerisinde saklanan bir nesneyi bulma oyunları oynayabilirsiniz.
Bebeğiniz için ilk altı ayda; beşiğin üstüne asılan mobiller, (İlk aylar için kırmızı, siyah ve beyaz renkler kullanılabilir.) çıngıraklar, ses çıkaran ve hareketli oyuncaklar tercih edebilirsiniz. Ses çıkaran kitaplar, farklı dokuları ( yumuşak, tüylü, pürüzlü vb.) içeren doku kitapları, oyuncak bebekler, küp şeklinde bloklar 5-6 aylarda tercih edilebilirsiniz. Ayrıca bunlara ek olarak iç içe geçen kovalar, sallabaş, basit geometrik şekilleri (üçgen, daire, kare) içeren kovalar, yumuşak toplar, oyuncak davul, ksilafon gibi müzik aletleri ile 6-12 ay arasında oynanabilir. Geometrik şekilleri içeren 5-6 parçalı tahta yap-bozlar, hayvan figürlü oyuncaklar, takma-çıkarma oyuncakları, tek nesne- tek kelime içeren kitaplar (Hayvanlar ve yavruları, meyveler, sebzeler, oyuncaklar, taşıtlar, evde kullanılan araç gereçler) 1-2 yaşlar için uygundur.
2-6 yaş
Çocuklar 2-4 yaşlarında “Paralel Oyun” oynamaya başlarlar. Paralel oyunda, birkaç çocuk aynı ortamda olsa da kendi oyunlarını oynar ve birbirleriyle oyunları hakkında nadiren iletişime geçerler. Eğer çocuğunuz 2-4 yaş arasında ise akranlarıyla oyun kurup sürdürememesi gelişimsel olarak anormal değildir. Bu durumda çocuğunuza oyun kurma ve sürdürme konusunda destek olmanız yararlı olacaktır. Çocuklar yaklaşık 4 yaşından itibaren “Birlikte Oyun” oynamaya başlarlar. Birlikte oyunda; diğer çocuklarla aynı oyunda yer alıp aynı oyuncakları kullanırlar ama kurallar ve rol üstlenmeleri görülmez. Yine bu dönemde çocuklar “Sembolik Oyun” oynamaya başlarlar. Boş bardaktan su içiyormuş gibi yapma, bebeği uyutuyormuş gibi yapma, bir nesneyi araba direksiyonuymuş gibi kullanma, sembolik oyuna örnek olarak gösterilebilir. Sembolik oyun oynayan çocuk ilk başlarda oyuncak kaşık ve tabakla kendi kendini beslermiş gibi yaparken daha sonraları çevresindekilere yemek hazırlayıp ikram edermiş gibi yapar. Evcilik takımları, oyuncak tamir takımları, doktorculuk seti sembolik oyunu destekleyici oyuncaklara örnek olarak gösterilebilir.
Nesnelerin büyüklüklerine göre sıralanan tahta yap-bozlar, bloklar, kavram kitapları (ana renkler, 5’e kadar sayılar) 2,5-3 yaşlarındaki çocukların gelişim düzeylerine uygun oyuncaklardır. Çocuklar 3 yaşından itibaren bir resmin parçalarından oluşan 4 parçalı yap-bozlarla oynayabilir. Çocuğun yaşı büyüdükçe yap-boz parçaları da arttırılabilir. Yaklaşık olarak; 4-5 yaşlarında 6 parçalı, 5-6 yaşlarında 8 parçalı yap-bozları yapabilecek düzeydedirler. Ayrıca 4-5 yaşlarında 1-10 arası sayı kartları, 5-6 yaşlarında 1-20 arası sayı kartları kullanarak eşleştirme, gösterilen sayı kadar nesne getirme, evin içine dağıtılan kartları sırasına göre toplama gibi öğretici oyunlar oynayabilirsiniz. Bunlara ek olarak 3-6 yaş grubu çocuklar için yazısı az resmi çok hikaye kitapları ve öykü tamamlama kartlarıyla çocuğunuzun hayal gücünü, bilişsel gelişimini ve dil gelişimini destekleyebilirsiniz.
6 yaş ve yukarısı
Çocuklar yaklaşık 6 yaşından itibaren işbirliğine dayalı oyunlar oynamaya başlarlar. Artık oyunlarda her çocuk farklı roller üstlenir, sosyal etkileşimde bulunur, oyuncaklarını paylaşır ve oyunlarının ortak bir amacı vardır. Bu dönemde çocukların benmerkezcil düşünce yapıları da azalır ve çocuklarda grup oyunlarına yönelme olur. Güç ve sportif becerilerin arttığı 6-12 yaş arasında hareketli ve kurallı oyunlar oynanabilir. Ergenlik döneminin başladığı 11-12 yaşlarından itibaren ise soyut düşünme becerilerinin gelişmesiyle satranç , tavla ve kağıt oyunlarını öğrenebilirler.