Gerilim (strese bağlı) baş ağrısı kimlerde görülür?
Hemen herkeste hayatının bir döneminde gerilim baş ağrısı görülür. Başında ağırlık hissi, başında yanma, sızlama, başında baskı hissi ve başında bir şey varmış gibi hissettiren bir ağrı türüdür. Bazen hasta ağrısını başında tuhaflık hissi olarak tanımlar. Genellikle başın arka kısmında veya tepe kısmında ağrı olur. Özellikle baş ağrısının yeri ve süresi değişebilir. Bu özellik gerilim baş ağrısı tanısında önemlidir. Bazı kişilerde baş ağrısı gelip geçici olmaktadır bu durum hekim takibini gerektirmez bazı hastalarda ise baş ağrısı saatlerce günlerce uzun sürebilir. Bazıları ataklar halinde gerginlik döneminde olurken bazı kişilerde baş ağrısı aylarca yıllarca sürebilir.
Gerilim baş ağrısının nedeni nedir?
Gerilim baş ağrısı, günlük stres yorgunluk ve kaygının vücutta yansıyan bir belirtisidir, boyun kaslarında gerilme ağrı olarak hissedilir. Sinirli değilim gergin değilim niçin başım ağrıyor diyebilirsiniz, bunun yanı sıra yaşadığınız basit olaylar sınavlar tartışmalar kaygılar yakınlarınızı kaybetmeniz veya taşınmanız tanıdığınız sevdiğiniz birisinden ayrılmanız gibi sıradan olaylar veya ciddi psikolojik travmalar baş ağrısını tetikleyebilir. Mutsuzluğunuz üzüntüleriniz yaşadığınız olumsuz olaylar gerilim baş ağrısının nedenidir. Bazen çok mutlu olmakta baş ağrısını tetikleyebilir. O nedenle çok mutluydum başım strese bağlı ağrımıyor diyemeyiz. Strese bağlı olmadığını düşündüğümüzde öncelikle beyinle ilgili bir rahatsızlığın (beyin kanaması, beyin tümörü, damarsal anormallik ve iltihabı durumlar) olmadığı tetkiklerle (beyin mr ve tomografisi) araştırılmalıdır.
Gerilim baş ağrısında beyinde ve boyunda ne oluyor?
Gerilim baş ağrısında sorumlu mekanizmalar boyun kasları ile ilişkili (periferik ) ve beyinle ilişkili merkezi olarak ele alınmaktadır. Periferik mekanizmalar içinde kötü çalışma ve oturma pozisyonu, aşırı yorgunluk ve fiziksel efor sonucu zorlanan baş ve boyun kaslarından kaynaklanan ağrılı uyarıların beyin yapılarını etkilemesi sonucu kaslarda olan sertlik ve gerilmenin ağrıya neden olabilmektedir. Merkezi mekanizmalar içinde ise özellikle psikolojik ve sosyal stres faktörü başta olmak üzere çeşitli uyarıların etkisiyle beyin sapındaki ağrı algılanmasını sağlayan nöronlarda uyarılma, ağrının algılanmasını kontrol eden ağrı önleyici sistemlerin fonksiyonunda azalma söz konusudur. Farklı hastalarda farklı mekanizmalar ön plana çıkmaktadır. Ancak genel kabul gören görüş ataklarla olan gerilim baş ağrısında periferik, kronik gerilim baş ağrısında da merkezi mekanizmaların öncelikli olarak rol oynadığıdır. Yani gerilim stres faktörü kısa sürede atlatılırsa ağrı sürekli olmuyor, stres faktörü uzun süreli olduğunda ağrılarda uzun süreli olmaktadır ve beyinde ağrı algılama istemlerinde biyolojik değişiklikler olmaktadır.
Gerilim baş ağrısının ciddiyeti nedir?
Genellikle kısa süren hepimizde olabilen baş ağrısı önemsizdir veya önem vermemek gerekir, bunun yanı sıra baş ağrınız sürekli olmuşsa mutlaka nöroloji uzmanına danışmak gerekir, beyin görüntüleme yapılarak beyinde kitle veya beyin kanaması gibi durumlardan emin olmak gerekir.
Gerilim baş ağrısı nelerle karışabilir?
Gerilim baş ağrısı migrenle sıklıkla karışabilir. Migren genellikle tek taraflı zonklayıcı şiddetli bulantı kusma eşlik ettiği bir durumdur, migren ataklar halinde olur gece uykudan uyandırır ve migrende baş ağrısı hareketle artar, ışıktan gürültüden kokularda rahatsızlık eşlik edebilir. Gerilim baş ağrısı genelde uykudan uyandırmaz. Gerilim baş ağrısında ağrı şiddeti daha hafiftir. Bunun yanı sıra gerilim baş ağrılı hastalarda migren atakları da eşlik edebilir. Bu durumda tedavi ; ikisine de etkili depresyon ilaçlarıdır. Ayrıca gerilim baş ağrısı beyin tümürü beyin damarsal anormallikleri ile beyinde yer kaplayan durumlarla karışabilir bu durumda beyin görüntülemesi ayırt edici olacaktır.
Hangi baş ağrısında alarm durumunda olmalıyız veya acil doktora başvurmalıyız, hangi tetkikleri yaptırmalıyız?
Baş ağrısı hemen her gün oluyorsa, iltihabi hastalık öykünüz varsa, kanser öykünüz varsa, baş ağrısı ilk kez oluşmuş ani başlamış ve çok şiddetli dayanılmaz ise, çok sık ağrı kesici kullanıyor iseniz, ateşiniz varsa, bilinç bulanıklığı varsa yüzde, kolda veya bacakta uyuşma varsa, konuşmada bozukluk varsa acil olarak doktora başvurmalıyız, gecede olsa şiddetli dayanılmaz baş ağrısında acile başvurmanız gerekir, en azından beyin tomografi çekilir ve beyin kanamasından ve baloncuk patlamasından emin oluruz. Acil durumlarda tomografinin zararlı etkileri göz ardı edilmelidir çünkü beyin kanaması geçiriyor olabilirsiniz ve hayati riski çok yüksektir erken tanı ve tedavi ile hayatınız kurtulabilir. Uzun süreli baş ağrısı olanlarda beyin tomografisi yerine beyin mr çekilmelidir, mr çekimi insan sağlığı açısından radyasyon içermez elektromanyetik alan içerir, elektromanyetik alan hayatımızın her yerinde olduğu için mr çekiminde de göz ardı edilebilir.
Gerilim baş ağrısının tedavisi nedir?
Genellikle hastalar hekime başvurduktan sonra ciddi bir durumlarının olmadığını anlayınca ağrıları da rahatlar, bunun yanı sıra ağrı kesiciler geçici müddet kullanılır. Baş ağrısı sürekli olmaya başlamışsa, günlük yaşam aktivitelerini etkiliyorsa, depresyonunun ve yoğun panikleriniz varsa depresyon ilaçları 3-6 ay kullanmaktayız, yeni kuşak depresyon ilaçları bağımlılık yapmamaktadır, yan etki olarak yaklaşık 10 hastadan birinde uyku hali sersemlik bulantı yapabilmektedir. Bu yan etkiler 1-2 hafta sürebilir. Depresyon ilacı dışında hipnoz akupunktur MDR uygulamaları yapılabilir. Uykumuzu düzenlemek, ögün atlamamak, spor yapmak, gevşeme egzersizleri yapmak, yüzmek ve kendinizi rahatlatacak sosyal arkadaşlar edinmek ve sosyal aktivitelerde bulunmak ağrılarınızı rahatlatmak için önerilir. Olayları insanları değiştiremeyiz ancak bakış açımızı değiştirebiliriz, bakış açımız değiştirebilirsek baş ağrısı da rahatlayacaktır.
Başağrısız Sağlıklı Günlere
Doç.Dr.Ertuğrul UZAR
Nöroloji Uzmanı