Her ebeveynin sıklıkla yaşadığı sorunlardan biri, belki de çocuğun yeme-içme alışkanlığı. Yemek, insanın varlığını devam ettirmesi için zorunludur. Düzgün beslenme çocuğun fiziksel ve bilişsel gelişiminin en büyük destekleyicisidir. Ne yazık ki çocuklar bunun farkında olmak için çok küçüktür. Bu nedenle yemek yerken bazı sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Yemek seçen, sağlıklı beslenmeyen, televizyon karşısında yemek yiyen çocuklar… Peki bu durumda neler yapabiliriz?
Çocuklar çok çeşitli şekillerde yeni davranışları öğrenirler:
- Çevrelerini izleyerek bir duruma nasıl tepki vermesi gerektiğini ezberleyebilirler. Eve yeni birisi geldiğinde “hoş geldin” denilmesi üzerine, hoş geldin kelimesini öğrenmesi gibi.
- Sevdikleri ya da etkisinde kaldıkları birini model olarak alıp, onun davranışlarına benzer davranışlar sergileyebilirler. Bu noktada “aynı babası gibi” , “ablası ne yapsa aynısını yapıyor” gibi sözleri sıklıkla duyarız. Çocuk model aldığı kişinin davranışlarını taklit etmeye çalışır. Doğru tepkiler olarak onun tepkilerini belirler.
- Bir duruma karşı bir davranış sergileyip nasıl bir tepki aldığını ölçerek tutumlarına karar verebilirler. Çocukların sıklıkla yaptığı deneme-yanılma durumlarıdır. Çocuk bir dabranışta bulunur ve ebeveynlerinin tepkisini ölçer. Buna göre o davranışı yapmaya ya da yapmamaya karar verir.
Çocukların yeme alışkanlıkları da, diğer davranışları gibi bu etkileşimlerden etkilenir. Ailelerin sıklıkla şikayetçi olduğu konular; çocukların abur cubur olarak adlandırdığımız yiyeceklere olan düşkünlüğü, evde iştahlı olarak yemek yemedikleri, yemek seçmeleri ve televizyon karşısında ya da ipad gibi teknolojik aletler ile yemeyi kabul ettikleri şeklindedir. Öncelikle şunu söylemek gerekir ki, burada şikayet edilen davranışların çoğu sonradan öğrenilmiştir. Yani; çocuğunuz bir şekilde bunu ev/okul içindeki durumlara bağlı olarak öğrenmiştir. Buradan şu sonuca varabiliriz; aslında çocuk her zaman kend i isteğine göre davranmaz. Çoğu zaman bunu ev/ okul gibi sosyal ortamlarda aldığı tepkiler neticesinde şekillendirir. Bir kere televizyon karşısında yemek yemiş, buna kimsenin tepki vermediğini görünce bir daha istemiş ve yine bu şansı elde etmiştir. Ya da dışarda yemek yemek için ağlamış ve dışarıya çıkıp yemek yeme hakkını kazanmıştır. Hiç tadına bakmadan bir yemeğin kötü olduğuna karar vermiş çünkü çevresinde birisi o yemeğin kötü olduğunu söylemiştir. Ailedeki bir kişi yemeğini koltukta yediği için o da orada yemek istiyor olabilir ya da bebekliğinden beri o şekilde yemek yiyor oalbilir. Örnekler çoğaltılabilir. Farkedilmesi ve düzeltilmesi gereken en başta ailenin genel yeme alışkanlıklarıdır. Ev içindeki genel tutum değiştiğinde çocuk bu durumdan olumlu etkilenecektir.
Neler yapabiliriz?
- Mümkün olan ilk andan itibaren yemeği birlikte ve masada yemeğe çalışın.
- Yemek yeme sırasında teknolojik aletlerin(televizyon, ipad, telefon gibi) açık ya da görünür olmamasına dikkat edin.
- Her yemeği yemeye özen gösterin, böylece yemeğin seçilir bir şey olduğu düşüncesini aşılamamış olursunuz.
- Yemekler hakkında olumsuz yorumlar yapmamaya dikkat edin.
- Yemek yemek her insanın varlığını devam ettirmek için yapması gereken bir davranıştır, yemek yemesini aferin, alkış, hediye gibi pekiştireçlerle ödüllendirmeyin.
- Dışarıda yemek yemeyi ödül olarak sunmayın, bunun normal bir aktivite olduğunu farkettirin.
- Yemeğin sağlıklı yanlarından, ona olan faydalarından bahsedin.
- Teknolojik aletleri yemek yemede bir kolaylaştırıcı olarak kullanmayın.
Eğer çocuğunuzun olumsuz yeme alışkanlıkları varsa;
- Her davranış sonsuza kadar devam etmez. Yeni davranışları öğrenecektir, rahat olun.
- Olumsuz davranışların yoğunluğuna bağlı olarak, davranışı göstermediği günlerde ona ödül verebilirsiniz.
- Davranıştan vazgeçirmeye çalıştığınız süreçte, çocuğunuz bu durumlara normal zamanlardan daha büyük tepkiler verebilir. Yemek yemeyi reddedebilir, ağlayabilir, size küsebilir. Bu çocuğunuzun direnç gösterdiği anlamına gelir. Bir davranış bitmeden önce bu durum sıklıkla yaşanır. Yapmanız gereken sakin ve tutarlı kalmaya devam etmektir. Ağladığı ya da size küstüğü için istediğini elde etmesine izin vermek, susması durumunda istediğini yapabileceğini söylemek yanlış tutumlardır. Olumsuz davranışın devam etmesine neden olur.
- Zorla yemek yedirmeyin, doydum dedikten sonra baskı yapmayın.
- Yemek yemeyi reddediyorsa, endişelenmeyin. Acıktığı zaman direnci de kırılacaktır.
- Yumuşak olun, neden sağlıklı beslenmesi gerektiğini ve bunun faydalarını açıklayın.
- Yemek yapmayı ve yemeyi onun için eğlenceli hale getirebilirsiniz. Mutfağa girmesine ve size yardım etmesine izin verin. Onun sevdiği şeyleri de yapın. Sofrada onun karar verdiği konular hakkında konuşun. Ona uygun bir masa düzenin sağlayın. Masada bir birey olarak var olması, onu mutlu edecektir.
- Birlikte ve belli şekilde yemek yemeye dikkat edin. Sizin düzenli ve tutarlı tavrınızı, evin kurallarını öğrenecektir.
- Fast food, abur cubur yiyecekleri yasaklamayın. Yasaklar daha cezbedici hale getirebilir. Bunun yerine ne kadar sıklıkla yenileceğinin kararını verebilirsiniz.